گزارش کرسی ترویجی؛ چالش های تاریخی جنبش جنگل در زمینه تمامیت ارضی و هویت ملی
ارائه دهنده: دکتر عباس پناهی، عضو هیات علمی پژوهشکده گیلان شناسی دانشگاه گیلان
ناقدان: دکتر رضا علیزاده، دکتر محمدرضا غلامی، دانشگاه گیلان.
مدیر جلسه: دکتر آزرمی
نشست راس ساعت 11 روز دوشنبه مورخه 1402/9/6 در تالار پرفسور درویزه معاونت پژوهشی دانشگاه گیلان با حضور اعضا یاد شده و حضار برگزار گردید.
در آغاز جلسه دکتر آزرمی ضمن خوش آمدگویی به حضار به معرفی کرسی پرداخته و جلسه را با یاد و نام خدا آغاز نمودند.
نخستین سخنران جلسه دکتر عباس پناهی به بررسی ابعاد موضوع کرسی پرداخته و بر این نکات مهم تاکید کردند: جنبش جنگل در گیرودار نگاه ها، رویکردها و تمایلات سیاسی و اجتماعی ایران از یک سو و قرائت های متفاوتی که طی یکصد سال اخیر از آن شده است، قربانی شده است. از یک سو به جهت تضاد منافع حکومت پهلوی به ویژه در دوره رضا شاه با این جنبش در اغلب متون این دوره و همچنین گزارشهای رسمی و خاطرات رجال آن دوره، جنگلی ها عناصری آشوب طلب معرفی شده و استفاده ابزاری گروه های میلشیایی از این جنبش و پیاده نمودن ایدئولوژی های مارکسیستی با جنگل و جنگلی ها ضدیت مضاعف حکومت پهلوی با جنبش را در دهه چهل و پنجاه خورشیدی با این جریان سیاسی و اجتماعی بیش از گذشته فراهم نمود. در حالی که کوچک خان و جنگلی ها ادعایی بیش از مبارزه با بیگانگان نداشتند، نه کوچک خان تجزیه طلب بود و نه اینکه رهبران جنگلی چنین ادعایی داشتند، آنها رهبرانی ملی بودند که در بحران جنگ جهانی اول و دوران اوج نظام استعماری روس و انگلیس با این قدرت های بزرگ درآویختند و برای از میدان به در کردن آنان، استقلال ایران و تمامیت ارضی کشور گاه با عثمانی و گاه با بلشویک ها همگام شدند. این همگامی به معنای تایید سیاست های کلی آنان درباره ایران بود، زیرا جنگلی ها پس از آگاهی از نقش عثمانی در تجاوز به مناطق باختری ایران و فجایعی که به بار آوردند، از آنها بریدند و در دو سال پایانی جنبش نیز پس از اتحاد تاکتیکی با بلشویک ها پس از تبلغات ضد ملی و مذهبی آنان و ایجاد حزب کمونیست، از اتحاد با بلشویک ها خارج شدند. بلشویک ها نیز پس از مشاهده عدم مقبولیت در میان گیلانیان نیز به آنها پشت کرده و بستر سرکوب جنبش را توسط حکومت مرکزی فراهم نمودند. از دیدگاه دکتر پناهی جنبش جنگل، قیامی با پایگاه مردمی و در جهت تقویت هویت ملی بوده است.
پس از ایشان دکتر رضا علیزاده به عنوان نخستین ناقد جلسه، نخست بر توانایی دکتر پناهی در حوزه تاریخ معاصر به ویژه مطالعات جنبش جنگل به جهت آثار متعددی که نگارش نموده اند، تاکید داشتند.
ایشان در ادامه بر این نکته تاکید نموده که از نظر کلی زاویه دیدگاهی با دکتر پناهی درباره جنبش جنگل نداشته و بر این اعتقاد هستند که جنبش جنگل بیش از اینکه در حوزه تجزیه طلبی قلمداد شود، مبارزانی ملی و ملی گرا بودند که در برابر بیگانگان قد علم نموده اند. و طی ده سال اخیر تحت تاثیر اخبار مدیا(رسانه)، گفتارهایی ناروا درباره جنبش منتشر شده است. اما اختلاف نظر ایشان با دکتر پناهی بر سر موضوع کاربست نظریه در داده های تاریخی است. ایشان فرمودند در روش شناسی نویسنده و محقق باید براساس نظریه، داده های تاریخی را درگیر در ماجرا نموده و به این مساله بپردازد. موضوع تاریخی بر اساس نظریه تا چه میزان می توان درباره آن به تحلیل پرداخت؟ آیا این روایت بر اساس نظریات جامعه شناسی در مسیر ملی گرایی بوده یا تجزیه طلبی؟
ناقد دوم، دکتر غلامی ضمن تایید دیدگاه های دکتر علیزاده، ضمن تایید دیدگاه های دکتر پناهی به بررسی نظری دیدگاه های ملی گرایی در ابعاد کلان سیاسی و همچنین اینکه آیا بلشویک ها و در راس آنان لنین اعتقادی به ایجاد حاکمیت کمونیستی در ایران داشتند یا نه؟ دکتر پناهی معتقد بود که لنین اعتقادی به تشکیل حکومت مارکسیتسی در ایران نداشت، اما دکتر غلامی براساس نظریاتی که لنین داشت بر این عقیده است که اتفاقا کمونیست ها و لنین بر این عقیده بود، اما نتوانست دیدگاه های خود را در ایران عملی کند.
جلسه در پایان با پرسش و پاسخ حضار و پاسخ های پایانی دکتر پناهی و همچنین تشکر و قدردانی دکتر آزرمی از مهمانان و حضار راس ساعت 12:30 به پایان رسید.