مثلهای مردم هر سرزمین نمادی از آداب و آئینها و مناسبات اجتماعی، تلقی آن مردم از زیباییها و زشتیها، و نیز چگونگی زیست آنان در فرازوفرود روزگاران است. مثلهای هر سرزمین، چکیده یکعمر تجربه تلخ و شیرین آموزنده در چهارچوب کوتاهترین واژگان و کلام است.
کتاب "فرهنگ مثلها و اصطلاحات گیل و دیلم" مجموعه تقریبی ۱۳۰۰ مثل و اصطلاح به گویش مردم جلگه و کوهستان "شرق گیلان" است. این کتاب ارزشمند در زبان گیلکی که به همت محمود پاینده طی هشت سال کوشش جمعآوریشده است، اولین بار در 1200 نسخه در سال 1352 به همت بنیاد فرهنگ ایران منتشر گردید. چاپ جدید – ویرایش جدید- این کتاب نیز در سال 1374 از سوی انتشارت سروش، در 3000 نسخه و در 275 صفحه با چند هزار مثل و اصطلاح گیلکی، همراه با چند هزار مثل و زبانزد فارسی و دیگر گویشهای ایرانی برای گویاتر کردن آنها، حاصل سی سال پرسوجو و پژوهش محمود پاینده لنگرودی، این گیله مرد شیفته ادب و فرهنگ گیلان و نویسنده و شاعر گیلکی سرا و فارسی سرای کشورمان است که بعد از گذشت بیش از ۲1 سال از چاپ نخست کتاب، منتشر و به همه علاقهمندان ادبیات مردمی و زبانشناسان تقدیم شده است.
در این کتاب برگردان فارسی مثلها و اصطلاحات، خواننده را از مراجعه به فرهنگ لغات بینیاز میکند و برای استفاده زبان شناسان و دیگر محققان، نویسنده سعی کرده آوانوشت، کاربرد و کنایههای مثلها را نیز بهاختصار در کتاب بیاورد. از دیگر ویژگیهای بارز کتاب حاضر این است که به دنبال هر مثل، نویسنده، مصراعها، بیتها، مثلها، اصطلاحات و تکیهکلامهایی از گویشهای دیگر که خاصه زبان فارسی است و نزدیکترین معادل مثلهای گیلکی است را برای گویاتر کردن این مثلها گردآوری کرده است تا فهم آن برای خوانندگان آسانتر باشد. واژهنامه مفصلی نیز در پایان کتاب تهیه شده است. مؤلف در این کتاب از مجموعه مثلها و اصطلاحات کوهنشینان محمدولی مظفری کجیدی – شاعر گیلکی سرا و شیفته فولکلور گیلان - نیز بهره برده است.