نشست تخصصی آسیب شناسی «مهاجرت به نواحی روستایی استان گیلان»از سلسله نشست های انجمن مهرورزان گیلان پژوه، در تاریخ سوم مهر ماه 1399 در سالن اجتماعات پژوهشکده گیلان شناسی با رعایت فاصله فیزیکی و نکات بهداشتی برگزار گردید. در ابتدا آقای هوشنگ عباسی، رئیس انجمن مهرورزان گیل ضمن خیر مقدم به همه حاضران صحبت های خود را در خصوص کرونا  آغاز کردند. وی ضمن آرزوی سلامتی برای همه حاضران از دکتر آمار  برای بیان سخنرانی دعوت به عمل آوردند.

دکتر آمار ضمن خیر مقدم به همه حاضران از دکتر موسوی رئیس پژوهشکده گیلان شناسی و آقای عباسی برای تشکیل جلسه تشکر و قدرانی نمودند. وی با بیان چالشی که در نواحی شمالی کشور به خصوص استان گیلان با آن مواجه است افزود: رشد شتابان شهرنشینی و تبدیل شدن نقاط روستایی به شهر، شبکه در هم تنیده ای از نقاط شهری و روستایی را به وجود آورده ، اما همچنان گیلان کانون اصلی کشاورزی می باشد.

وی مهم ترین چالش نقاط روستایی را در دو بخش مهم اقتصادی از جمله اقتصاد کشاورزی و گردشگری بیان داشت. که این دو در یک رقابت ناقص با یکدیگرند و گردشگری امروزه بر اقتصاد کشاورزی در مالکیت زمین پیشی گرفته است.

از سوی دیگر نقاط روستایی پرجمعیت از ناحیه مردم و مسئولین میل به شهری شدن دارد، که در سالیان اخیر بحث اشتغال کشاورزی را سست گردیده است. وی بیان داشت که مهاجرت در کنار موالید و مرگ و میر سه مشخصه اصلی در تحولات جمعیتی هستند و مهاجرت در نتیجه گذار تحولات تاریخی، سیاسی، اکولوژیکی شکل میگیرد.

وی دو دیدگاه مثبت و منفی در خصوص مهاجرت عنوان کرد. در حوزه منفی: در نقاط روستایی نگاه آسیب شناسی وجود دارد، اگر مهاجرت کنترل نشود پیامدهای نامطلوبی را به دنبال دارد: 1)خارج شدن منابع تولید از روستا و از بین رفتن فرصت های شغلی 2) در نتیجه مهاجرت تجانس و وحدت روستا از بین می رود.

وی از سه نوع مهاجرت روستایی یاد کرد: 1) مهاجرت معکوس: افرادی که ساکن شهر ها بودند و ترجیح میدهند در دوره بازنشستگی به روستا بروند. 2) مهاجرت بازگشتی: افراد روستایی که در شهرها ساکن شدند اما پس از گذشت سالها قصد رجعت به سرزمین روستایی را دارند. 3) مهاجرت پاندولی: افراد ساکن در روستا هستند و اشتغال آنان در شهر است، و در مسیر شهر و روستا جا به جا میشوند.

وی افزود:استان گیلان براساس مزیت های طبیعی و اقلیمی که دارد تبدیل به پناهگاهی امن برای مهاجران شده است.وی در خصوص فرایند تحولات مهاجرتی در چهل سال اخیر در استان گیلان بیان داشت که شاهد سه نوع مهاجرت در استان گیلان بودیم: 1) از مناطق غربی کشور از جمله اردبیل که عموماً در مناطق آستارا و رضوانشهر و ماسال ساکن میشدند. 2) روستا-شهری در قلمرو استان: که ساکنین روستایی به مناطق شهری  به ویژه شهر رشت مهاجرت میکردند. 3) از تمامی نقاط کشور و در شهرستان های مختلف استان گیلان ساکن میشدند.

وی انگیزه اصلی 90 % مهاجران را مزیت های طبیعی و اکولوژیکی و نزدیکی به مرکز کشور بیان داشت.

وی پیامدهای مهاجرت در استان گیلان را موارد زیر برشمرد:

1)پیامدهای اقتصادی: مهم ترین تبعات اقتصادی در حوزه اقتصاد می باشد که صحنه گردان اصلی تصاحب زمین می باشد، که در نتیجه مهاجرت با کاهش زمین های کشاورزی و تغییر کاربری آن مواجه هستیم.

2) ارزش افزوده در نتیجه فعل و انفعال زمین غیر تولیدی میشود، و صحنه گردان اصلی آن در ادبیات اقتصادی بورژازی ها هستند که مصداق آن مشاوران املاک می باشند.

3) تغییر رابطه بین شهر و روستا: روستا از فعالیت تولیدی که نتیجه آن به شهر ها می آمد خارج میشود و با تغییر الگوی معیشتی مواجه میشویم.

4) افزایش نسبت مهاجران به ساکنان بومی

5) هویت زدایی از جوانان بومی

6) تاثیر و تغییر در الگوهای پوشش

7) افزایش اختلاف زناشویی

8)افزایش و درگیری و نزاع در روستا به خصوص در موارد تضادهای مذهبی.

9)افزایش جمعیت به سمت سالمندی، که در نتیجه مهاجرت بازنشستگان می باشد.

10)دوگانگی به لحاظ اقتصادی و فرهنگی

11) عدم تمایل به همگرایی و ساکنان بومی

12) احساس مالکیت مهاجران به زمین و خصوصص شدن روستا برای آنان.

13) تغییر تدریجی مالکیت زمین: یک نوع حاکمیت غائب از ده مشابه آنچه در نظام فئودالیته بوده است.

وی نتیجه پیامدهای مهاجرت را عوامل زیر دانست:

1)جا به جایی منبع قدرت:تغییر قدرت از زمین به سمت نقدینگی، و خارج شدن نقدینگی از روستا.

2) تغییر معماری و ساخت و ساز بدون قرابت الگوهای بومی استان و تغییر ساختارهای سنتی روستا

3) کمبود امکانات در خصوص زیر ساخت ها با توجه به حجم جمعیت

4) آلودگی های زیست محیطی

5) پیامدهای امنیتی:آشفتگی و تورم در بازار

وی راهکارهای برای حل آسیب های مهاجرتی در استان گیلان ارائه کرد که عبارتند از:

1)وجود مدارک و آمار های لازم در خصوص مهاجرت در دهیاری ها

2)دستگاه اجرایی برای مدیریت منابع زمین شکل گیرد.

3)برای سازوکار مدیریت در روستا باید جلوی مشارکت دهیاران در نقل و انتقال زمین گرفته شود.

4) از مهاجرت به عنوان مزیت استفاده شود، گرفتن مالیات از خانه های خالی برای عمران و آبادانی خود روستا.