پیشگامان فرهنگ گیلان از آغاز تا ۱۳۵۷ (انقلاب اسلامی ایران)/ ابراهیم مروجی.- رشت: فرهنگ ایلیا، ۱۳۸۷ – 1388. (2 جلد)
فرهنگ در گیلان، سابقه‌ای دیرین و پیشینه‌ای درخشان دارد. مردم گیلان پیش از وقوع نهضت مشروطه با مظاهر فرهنگ و تمدن جدید، از جمله مدرسه، آشنایی داشتند. از این رو، در سال 1317 هجری قمری (1278 خورشیدی) یعنی 7 سال قبل از رویداد مشروطیت، سنگ بنای نخستین مدرسة مدرن گیلان، همزمان با حمکروایی محمدولی‌خان تنکابنی(سپهسالار اعظم) در رشت نهاده شد. با شروع به کار نخستین مدرسة نوین در گیلان که در منابع تاریخی، تحت عنوان "مظفریة شرافت" و گاه با نام "شرف مظفری" از آن یاد شده است، نوعی دگرگونی در ساختار کهنة تعلیم و تربیت گیلان پدید آمد. در طول زمان، این مدارس گسترش یافتند و افزون بر آن مدارس ملی (غیرانتفاعی) نیز به وجود آمد.
فرهنگیان از گروههای مرجع جامعه هستند و همگیمان به نوعی با آنان دارای پیوندهای گسست‌ناپذیر بوده و به ایشان وابسته هستیم. بر همین اساس، پرداختن به مقولة تعلیم و تربیت و پاسداشت فرهنگیان خالی از فایده نیست و منشا آثار روانی خوشایندی در سطح جامعه است. این امر می‌تواند تداعی‌کنندة موجی از خاطرات نوستالژیک در میان دانش‌آموزان دیروزی و پدران و مادران و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های امروزی باشد و خواه ناخواه، اذهان عمومی را به اهمیت مقولة آموزش و پرورش، معطوف دارد. نگارنده مهمترین هدف از تألیف این کتاب را با توجه به پیشینه فرهنگی گیلان، جمع‌آوری اسناد تاریخی در این زمینه، ارائه و معرفی آن به نسل‌های آینده و مسافران و گردشگران عنوان کرده، همچنین در این کتاب سابقة تأسیس مدارس و کار کرد فرهنگی دبیران و آموزگاران اولیة گیلان را بررسی کرده است.
جلد اول کتاب "پیشگامان فرهنگ گیلان" با مضمون معرفی پیشینه فرهنگ و آموزش و پرورش گیلان توسط "سیدابراهیم مروجی" گردآوری و تألیف شده است. این جلد در سال 1387 توسط انتشارات فرهنگ ایلیا در قطع وزیری و جلد شومیز با شمارگان 1200 نسخه منتشر و روانه بازار گردید. این جلد ۴۸8 صفحه دارد که 313 صفحه آن حاوی متن و ۱۲9 صفحه آلبوم تصاویر منحصر به فرد و تاریخی از عکس‌های دسته‌جمعی فرهنگیان و مدارس گیلان و نقاط مختلف این استان از سال 1278 شمسی تا سال 1357 است. 4۰ صفحه ضمائم آن نیز شامل نمونه‌هایی از گواهی‌نامه‌ها، تقدیرنامه‌ها، کارنامه‌های تحصیلی و اسناد صادره آموزش و پرورش گیلان از بدو تأسیس (1278 شمسی) تا سال 1357 را شامل میشود. در این جلد، عکس، زندگینامه و سرنوشت ۲۹۰ فرهنگی که جزء بنیانگذاران تعلیم و تربیت در استان گیلان بوده و در زمینه‌های دیگری چون اجتماعی، سیاسی، حقوق، شعر و ادبیات، علمی و فلسفی هم فعالیت می‌کردند، ارائه شده است.
جلد دوم کتاب، «پیشگامان فرهنگ گیلان»، به بازبینی و بررسی سرگذشت‌نامه و زندگی‌نامة 318 تن از پیشکسوتان آموزش و پرورش گیلان از سال 1325 تا عصر حاضر اختصاص دارد و نگارنده می‌کوشد، ضمن احترام به تمامی بازنشستگان و پیشکسوتان فرهنگ، به آن گروه از فرهنگیانی که در طول دوران خدمت خود، در سطح شهر، استان و کشور به عنوان معلم یا دبیر نمونه، مورد تقدیر قرار گرفته‌اند یا این که دارای آثار و تالیفات بوده و طبع شعر داشته‌اند و یا سمت‌های درخور توجهی را احراز کرده‌اند، بپردازد. جلد دوم این کتاب در تابستان 1388 توسط انتشارات فرهنگ ایلیا در قطع وزیری و جلد شومیز در 503 صفحه با شمارگان 2100 نسخه منتشر و روانه بازار شد.این کتاب بر اساس حروف الفبا تنظیم شده است. در بخش پایانی کتاب نیز تصاویری از معلمان و دانش‌آموزان و اسناد مربوط به آنان از اواخر دوران قاجاریه تا 1357 ارائه شده است. در دیباچه جلد دوم این کتاب ذکر شده که کتاب «پیشگامان فرهنگ گیلان» قرار است در 3 جلد چاپ شود که جلد اول و دوم منتشر شده و جلد سوم این کتاب نیز در دست تألیف و گردآوری آثار قرار دارد.
