عصر روز پنجشنبه ۱۳ مهر، سمینار پژوهشی " پاسداشت آیین های خیر و برکت در گیلان – ورزا مشته" ، با حضور جمعی از پژوهشگران و اساتید این حوزه توسط موسسه آموزشی و پژوهشی گردشگران پایدار گیل و با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان و پژوهشکده گیلان شناسی در سالن اجتماعات این پژوهشکده برگزار گردید. در ابتدای این سمینار پژوهشی، دکتر سید هاشم موسوی رئیس پژوهشکده گیلان شناسی ضمن عرض خیرمقدم، به اهمیت برگزاری آیین های سنتی پرداخت و اجرای این رسوم را برای حفظ همبستگی و تداوم نظم اجتماعی ضروری دانست. این مردم شناس مطالبی پیرامون نقش برنج در شکل گیری تمدن گیلان بیان نمود و از پژوهشگرانی که در این زمینه فعالیت میکنند نام برد و افزود: اگر می خواهیم راجع به یک محصول بحث کنیم، باید از دریچه فرهنگ به آن بنگریم و تنها سود و زیان مادی نباید ملاک پژوهش باشد. وی اذعان داشت: با وجود اینکه امروزه برخی کشت برنج را سودمند نمیدانند، اما با حذف برنج که قوت غالب مردم گیلان بود، شاهد نابودی بخش زیادی از فرهنگ آیینی و حتی حوزه زبانی برنج در زندگی مردم خواهیم بود. وی در ادامه آیین ورزا مشته را تشریح کرد و افزود: کشاورزان خوشه اول برنج برداشت شده را برای مرغ و خروس ها می ریختند و آخرین خوشه های برنج  به نشانه یمن و برکت، زینت بخش خانه ها می شد تا زمانی که در اسفند ماه گاو ورزا را برای شخم زدن زمین به بیجار می بردند و آن زمان ورزا مشته را طبق آیینی به گاو نر می خوراندند. موسوی در انتها از برگزاری این دست سمینارها ابراز خرسندی نمود و بر تداوم آن جهت احیای آیین های بومی و لزوم زنده نگه داشتن آنها تاکید کرد. حمید آذرپور، معاون گردشگری استان، در ابتدا شعار گردشگری جهانی ۲۰۱۷ را بازخوانی نمود و اذعان داشت: گردشگری پایدار ابزاری برای توسعه، هدف سازمان جهانی گردشگری است. مبنای ساز و کار گردشگری باید بر توسعه استوار باشد و موجب پایداری گردشگری گردد. وی خاطرنشان کرد: اگر آیین های بومی و محلی ما که بخشی از میراث معنوی ما هستند، ترویج گردد، ورزا مشته دوباره احیا شده و شاهد گردشگری پایدار خواهیم بود. در ادامه این مراسم، فرزاد رشیدی دبیر شورای سیاست گذاری سازمان گردشگری، مطالبی پیرامون اهداف گردشگری و بخصوص گردشگری پایدار، و همچنین مضرات گردشگری غیر مسئولانه بیان کرد و گفت: می توان فرهنگ را به گردشگری تبدیل کرد. هدف از قرار دادن "پایداری در گردشگری" بعنوان شعار امسال سازمان جهانی جهانگردی نیز احیای خرده فرهنگها با درگیر کردن همه اقشار جامعه است. سپس میثم نواییان، باستان شناس و استاد دانشگاه به کم کاری درباره آیین های بومی و محلی ایران اشاره کرد و خودباختگی فرهنگی را دلیل این کم کاری دانست. وی افزود: وقتی فرهنگ بومی خود را نشناختیم، هویت ملی خود را هم از دست می دهیم. میراث معنوی ما در خطر است و ۲۰سال دیگر زبان گیلکی را باید در موزه ها یافت و صدای شیون فومنی و اشعار گیلکی را همانند صدای مظفر الدین شاه باید در موزه ها شنید. این باستان شناس در ادامه به تشریح نقش برجسته برنج در تمدن گیلان پرداخت و گفت: تحقیقات جدید نشان می دهد برنج از دوره هخامنشی در گیلان کشت می شده و در دوره اشکانی زمانی که مالاریا جان انسان ها را می گرفت، مردم با سوزاندن جنگلها، تولید برنج  را توسعه دادند. وی با اشاره به نقش ورزا در زندگی کشاورزان خاطرنشان کرد: پیش از آمدن تراکتور به زمین بیجار، ورزا ارج زیادی داشت. هنوز هم در نقاط کوهستانی گیلان ورزا نقش گذشته خود را دارد، زیرا زمین را برای کشت و برداشت برنج آماده می کرد؛ به همین دلیل ورزا در گیلان نقش «توتم» را هم ایفا می کرد و ما در حفاری های باستان شناسی «ریتون» هایی به شکل ورزا یافته ایم. نواییان در پایان خواستار ثبت ملی آیین ورزا مشته بود. دیگر پژوهشگر این مراسم، لیلا کفاش زاده، توضیح مختصری درباره عروسکهای بومی که تا کنون ثبت شده داد و اضافه کرد: ثبت این عروسکها، تنها زنده کردن یک آیین نیست؛ بلکه احیای عروسک های اقوام، بخشی از فرهنگ بومی منطقه اعم از لالایی ها، زبان محلی، پوشاک اقوام، ضرب المثل و نواها و آواهای اقوام را هم زنده می کند. مسئول دفتر کودک و نوجوان پژوهشگاه میراث فرهنگی تهران بیان داشت: احیای عروسک های آیینی با نگاه گردشگری، هم از کوچ روستاییان و بی توجهی به هویت های بومی می کاهد و هم بخشی از زبان مادری را احیا می کند؛ زیرا سازنده عروسکها زنان هستند و بخشی از داستان ها و کارکردهای این عروسکها را به نسل آتی انتقال می دهند. وی در آخر به تشریح ثبت آیین های بومی در یونسکو پرداخت و خواستار تسریع روند ثبت اینگونه پرونده ها از سوی مسئولین مربوطه گردید. مهمان ویژه این مراسم، کامیل سیوند، پژوهشگر فرانسوی، به بیان توضیحاتی درباره چگونگی نحوه آشنایی خود با ایران و فعالیت های خود در زمینه فرهنگ و هویت ایرانی پرداخت و اضافه کرد: هویت زنانی که عروسکهای آیینی را می سازند برای من خیلی جالب بود؛ نوع پوشش و زبان آنها مرا مجذوب می کرد. در ایرانشهر زنها را با لباس سه تیکه دیدم که موهای خود را دو گیس بافته و مانند دو گوشواره زیر سربند خود قرار داده بودند. همچنین زنان ترکمن در گنبد کاوس را دیدم که عروسکهایی که می ساختند، همان لباس قوم ترکمن را بر تن داشتند. این پژوهشگر، ورزا مشته را بخش مهمی از هویت فرهنگی گیلان دانست و گفت: پژوهش در مورد عروسکهای آیینی اقوام ایران و حتی زنانی که این عروسکها را می سازند باید مورد توجه مضاعف قرار گیرد. در این مراسم جبارکوچکی نژاد رئیس فراکسیون گردشگری مجلس، مطالبی درباره فعالیت های این فراکسیون بیان نمود و جذب 20 میلیون گردشگر خارجی را از برنامه های در حال اجرا خواند و اذعان داشت: امروزه گردشگری را باید یک صنعت دید و بسترهای جذب گردشگر خارجی را دیگر دستگاه های متولی و حتی فعالین بخش خصوصی در حوزه گردشگری، فراهم نمایند. در بخش دوم این مراسم دکتر سید مهدی میرصالحی، رئیس شورای ثبت بناهای میراثی گیلان، به آغاز پروسه بازگشت به خویش که از دوره مشروطه آغاز و در انقلاب اسلامی به اوج خود رسید، اشاره نمود و بیان داشت: آیین های بومی و محلی بخشی از میراث معنوی اقوام است، تمام تلاش ما حفظ آیین ورزا مشته است و باید روستاهای ما به این خودباروی برسند که خود، آیین های برکت خواهی را زنده نگه داشته و به عنوان یک مولفه گردشگری احیا کنند. دیگر سخنران این مراسم امیر سهرابی، مدیر موزه عروسک های کاشان، مطالب خود را پیرامون پژوهش های صورت گرفته در خصوص عروسک های آیینی ایران بیان نمود و افزود: بیشترین مراسم مربوط به آیین های زنانه و باران خواهی است و در فلات خشک ایران، شاهد اجرای آیین هایی نظیر کوسه گلین، کتم خوانی، عروس قنات و... هستیم. سهرابی مهمترین کارکرد آیین های بومی در عصر حاضر را وحدت و انسجام اقوام ایرانی خواند و اذعان داشت: این آیین ها دوره های تکاملی بشر را نشان می دهد و دست کم می بایست برای پژوهشگران، یک بار عین آیین با تمام کارکردهایش اجرا شود. دکتر سلیمانی، عضو انجمن زنان کارآفرین فعال در زمینه گردشگری و احیای عروسک­های بومی، ضمن اشاره به اهمیت و ارزش حفظ و ثبت میراث ناملموس و مشکلات پیشرو در خصوص ثبت این میراث، یادآور شد: نباید از نقش کلیدی زنان و آموزش عمومی در ترویج این آیین ها و همچنین گردشگری و صنایع دستی غافل شد. در بخش آخر این نشست، حاضران به طرح پرسشهای خود از سخنرانان پرداختند. گفتنی است در این نشست مستند " ورزا مشته"، به کارگردانی پرویز ایمانپور نیز پخش گردید. بیشتر بدانید: ورزا مقدمه ای بر زن و کودک در آیین های برکت و باروری