نشست علمی تخصصی موزه و مجموعه داری در گیلان با رویکرد حمایت از موزه داران بخش خصوصی صبح روز سه شنبه ۲۳ آبان به همت پژوهشکده گیلان شناسی دانشگاه گیلان و با همکاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان و انجمن مجموعه داران ایران،در تالار اجتماعات دکتر رحمدل پژوهشکده برگزار شد. در ابتدای این نشست، مهندس رضا علیزاده، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با اشاره به دستاوردهای پژوهشی در حوزه­ ی میراث فرهنگی در این جلسه عنوان کرد: بنا داریم از ظرفیت حوزه ­های علمی و دانشگاهی به نفع حوزه­ های اجرایی بهره لازم را ببریم و این گونه نشست ها، انعکاس دهنده­ ی نگاه ما به حوزه­ ی عملکردی است. وی با توجه به اهمیت بخش موز­ه، موزه داری و مجموعه داری گفت: با توجه به حوزه­ های اقلیمی، مردم شناسی و تمدن، بیست موزه در گیلان فعالیت دارد، پنج موزه، تحت نظارت و مدیریت اداره کل میراث فرهنگی، نه موزه مشارکتی با دستگاههای اجرایی و شش موزه نیز توسط مجموعه داران بخش خصوصی مدیریت می شود. وی افزود: تلاش ما، حمایت و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی است تا موجب ترغیب دیگر مجموعه داران برای ایجاد موزه های خصوصی گردد. علیزاده ادامه داد: راه اندازی برخی موزه های خصوصی با حمایت این سازمان همانند موزه­ ی سکه در رودبار، موزه ی تعلیم و تربیت در آستارا، موزه­ ی عشایر در سوباتان و همچنین اهدای سکه های آقای خواجه نوری و اهدای لوح و کاپ های قهرمانی فردین معصومی به موزه رشت و امثال آن نشان دهنده­ ی ظرفیت و پذیرش مردم برای تقویت موز­ه در گیلان است. وی ضمن اشاره به ظرفیت بناهایی که قابلیت تغییر کاربری به موزه­ های تخصصی را دارند، تصریح کرد: تغییر کاربری ساختمان پست در میدان شهرداری رشت به موزه­ ی پست، تغییر کاربری عمارت بلدیه به موزه­ ی هنرهای معاصر و ساختمان بانک ملی انزلی به موزه­ ی سکه، خواست این سازمان است و امیدواریم با مشارکت بخش خصوصی و دیگر نهادها و دستگاه های خدماتی این کار انجام گردد. در ادامه­ ی این نشست، دکتر سید هاشم موسوی، رئیس پژوهشکده گیلان شناسی گفت: ایران تنها یک وجه سیاسی نیست بلکه یک ایده و فکر است و ادامه­ ی حیات ایران به تداوم معماری، زبان، آیین ها، شعر و موسیقی بستگی دارد و ایجاد و حمایت از موزه­ ها این حیات فرهنگی را مستند و امکان پذیر می­کند. وی با اشاره به موزه­ ی لوور تاکید کرد: این موزه، سیر تحول اروپا را نشان می­دهد و باید چنین کارکردی برای موزه­ های ایران با وجود فرهنگ غنی مان، ایجاد گردد. موسوی تصریح کرد: دوست ندارم بپذیرم که موزه ها در حال انقراض هستند. امروز با تکنولوژی های جدید ارتباطی، عرصه­ ی دسترسی به موزه ها و شناخت اشیای موجود در موزه ها افزایش یافته است. با این حال موزه صرفاَ مکانی برای گذراندن فراغت و یا پژوهش نیست. موزه ها معبد قدرت و فرهنگ و تمدن ما هستند. موزه ها خاطره­ ی جمعی ما را در خود جای داده­ اند، بنابراین باید جذاب و پویا باشند. رییس پژوهشکده گیلان شناسی، پیرامون فعالیت های اسنادی این مرکز خاطرنشان کرد: با توجه به این که پژوهشکده­ ی گیلان شناسی در جوار مزار میرزاکوچک قرار دارد، در این رابطه، کار جمع آوری اسناد جنبش جنگل را انجام داده است، از دیگر فعالیت های این مرکز همچنین می توان به راه ­اندازی  مرکز کوشیار شناسی اشاره نمود. موسوی با اشاره به حفاری­ های اخیر در محوطه­ ی باستانی لیارسنگ بن املش یادآور شد: پژوهشکده­ ی گیلان شناسی و سازمان میراث فرهنگی توانستند، اولین آزمایشگاه انسان شناسی زیستی را در پژوهشکده­ ی گیلان شناسی  فعال نمایند. دکتر ولی جهانی معاون میراث فرهنگی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان نیز در این نشست گفت: گیلان یکی از استان­های غنی به لحاظ بناهای تاریخی و آثار باستانی است. 2500 اثر تاریخی در کل استان گیلان شناسایی شده که از این تعداد، 1060 بنای تاریخی در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسیده است. وی ضمن ارائه­ ی گزارشی از موزه­ های مشارکتی و خصوصی در حال ساخت گیلان گفت: گیلان پنجمین استان دارای غارهای دستکند است و تلاش سازمان میراث این است که غار دستکند میکال را به موزه تبدیل نماید. وی همچنین به آغاز مطالعات ایجاد سایت موزه­ ی مارلیک اشاره نمود و تصریح کرد: اشیای به دست آمده در تپه­ ی باستانی مارلیک در دیگر موزه­ های کشور نگهداری می­شود و سعی ما بر آن است این آثار به موطن خود برگشته و در موزه­ ی رشت به نمایش درآید. جهانی همچنین از تلاش برای ایجاد موزه­ ی قرآن در آستانه اشرفیه، موزه­ ی آبزیان در چمخاله لنگرود و سایت موزه­ در حریم اسپیه مزگت خبر داد. وی همچنین گفت: با مساعدت فرماندار شهرستان تالش، راه اندازی موزه­ ی بزرگ تالش در دست اقدام است و کلیه­ ی اشیا به دست آمده در تالش در کاخ سردار امجد جانمایی می شود. جهانی همچنین گفت: سایت موزه­ ی سنگ قبور دوره­ ی اسلامی در تپه­ ی پنج پیران ایجاد شده و قرار است در این سایت موزه به صورت پایلوت، طرح کودک باستان شناس راه اندازی گردد. در ادامه­ ی این نشست، دکتر کیوان محمدی، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گیلان  با اشاره به اینکه نشست حاضر خارج از بازه زمانی روز موزه و موزه داری است و ما این را به فال نیک میگیریم افزود: یکی از تعاریف موزه که واژه ای یونانی است " مجلس فرشتگان" است و این مفهوم با حس آرامشی که موزه به مخاطب متبادر می کند قرابت دارد. موزه مکان خاصی است برای اشیا و نمادهای خاص. این اشیا و نمادهای خاص بازتاب گذشته‌ مردمانی است که در آن دیار زندگی می‌کردند و دارای تکنیک‌ها، آرزوها و خواسته‌ها و زیبایی‌شناسی‌هایی بودند که در بازدید از موزه به ما نمایانده می‌شود. رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان با تأکید بر حفظ آثار تاریخی اظهار داشت: در هریک از موزه‌ها، ما با زیبایی‌شناسی مواجه هستیم که به ما قدرت مقایسه می‌دهد که گاهی اوقات انسان را مأیوس می‌کند. به عنوان نمونه در زیبایی‌شناسی گیلان در گذشته جام مارلیک، اسب شاخ‌دار، جام املش پدید می‌آید، اما بعد وقتی هنر دوران معاصر را می‌بیند دچار رخوت می‌شوید که آن زیبایی را ندارد. این آثار سبب هویت‌بخشی برای نسل کنونی است و ما را به این فکر می اندازد که چرا گذشتگان ما اینقدر توانمند بودند، ولی اکنون چنین نیست. ما امروز اگر می‌خواهیم آثار ایران و اسلام را ببینیم و هویت خود را بشناسیم باید به موزه‌های سایر کشورها برویم. این نشان می‌دهد که در حفظ میراث گذشته­ ی خود خوب عمل نکرده­ایم و باید نسبت به خود انتقاد داشته باشیم. محمّدی با تأکید براین­که موزه می‌تواند بازتاب فهم، شعور و درک انسان از محیط پیرامونی را به ما منعکس کند، گفت: موزه‌ها نشانگر هویت، فرهنگ و تمدن اقوام و ملّت‌ها هستند. وی پیرامون تاریخ موزه‌داری در ایران گفت: اگر بخواهیم بررسی موشکافانه کنیم، می‌بینیم همان­گونه که ما دیر به صنعت و تکنولوژی رسیدیم، امر موزه‌داری نیز در کشور با فاصله­ ی زمانی دو قرن مورد توجه قرار گرفت. وی اضافه کرد: ما وقتی تاریخ اروپا را بررسی می‌کنیم، درمی­یابیم اولین موزه‌ها در قرن 16 شکل گرفتند، اما در ایران از اواخر قرن 19 است که  ناصر‌الدین‌شاه چیزی شبیه موزه ایجاد می‌کند، که البته آن هم متشکل از هدایای پادشاهان سایر کشورها به وی بود که در کاخ گلستان به نمایش گذاشت و به عنوان اولین فعالیت در این زمینه ارزنده‌ بود. بعدها در اواخر قرن 13 قمری مرتضی قلی خان هدایت بحث موزه‌داری را مطرح می‌کند که در این زمینه موفقیتی به دست نمی­ آورد. چندی بعد  مرتضی قلی خان ممتاز الملک موفق به ایجاد موزه‌ای در دارالفنون می­شود. پس ازآن موزه­ ی ایران باستان ظرف مدت دو سال از سال 1314 تا 1316 با استفاده از معماری قدیم ایجاد می‌شود. رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان در بخش دیگری از سخنان خود به چیستی و اهداف ایجاد موزه اشاره کرد و گفت: امروزه ما به نوعی دچار بحران هویت هستیم و این موضوع توسط روانشناسان و جامعه‌شناسان از طریق رسانه‌های مختلف بیان می‌شود. هدف موزه داری تنها جذب توریسم و پرکردن اوقات فراغت نیست بلکه باید کارکرد تعلیم و تربیت داشته باشد و همانند ژاپن دانش آموزان و دانشجویان می بایست ملزم باشند از موزه ها دیدن نموده و گزارش تهیه کنند. رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان از مسائل و مشکلات موجود در بخش موزه‌داری سخن گفت و خاطرنشان کرد: هنگامی که بودجه‌ای میخواهد تخصیص یابد، مباحث فرهنگی درگزینه­ ی آخر قرار می‌گیرد و موزه هم از این موضوع مستثنی نیست. در حالی که دستگاه‌های اجرایی باید بپذیرند که فرهنگ مقدم بر اقتصاد، امور اجتماعی و سیاست است. محمّدی با بیان این­که عدم پویایی موزه‌ها یکی از مشکلات موزه‌داری امروز است، افزود: اداره­ ی موزه ها به سبک قدیم، عدم تخصص­ گرایی در علوم انسانی و موزه داری از دلایل بی توجهی و بی رونقی موزه هاست و متاسفانه هنوز استان گیلان موزه ای در خور شأن تمدن غنی خود ندارد و ایجاد موزه مارلیک در شهرستان رودبار می تواند این خلاء را پرکند. در ادامه، منوچهر لطفی، رئیس انجمن مجموعه داران ایران نیز ضمن ارائه­ ی گزارش جامعی از فعالیت های این انجمن غیر دولتی گفت: بدون کمک سازمان میراث فرهنگی، تاکنون توانسته­ ایم ۳۰۰۰ مجموعه دار را در کشور شناسایی نموده و در حد توان آموزش داده و حمایت کنیم. در بین این مجموعه داران افرادی هستند که عاشقانه موارد متفاوتی را جمع آوری و سال­ها با خون دل نگهداری کرده­ اند. وی گفت: امروزه ما به مجموعه داران آموزش می دهیم که چگونه به صورت علمی کار مجموعه­ داری ­کنند. این انجمن تاکنون توانسته است ۳۰۰۰مجموعه دار را شناسایی نماید که طی تخمینی که زده شده است،  ظرف ۴سال آتی، ۴۰۰ تا ۵۰۰ نفر مجموعه دار می­توانند موزه های خصوصی ایجاد نمایند. لطفی چند نمونه از موزه­ های خصوصی به همراه حوزه­ ی فعالیتی شان را نام برد و یادآور شد: سال 13۹۲ این انجمن ثبت شد و ما با تمام مشکلات توانستیم از مجموعه داران حمایت نماییم تا مجموعه خود را در قالب موزه در دید همگان قرار دهند؛ ما معتقدیم مجموعه داران، حافظان آثار فرهنگی هستند که انتفاعی برای ایشان ندارد. مجموعه دار طبق قانون می توانند مجموعه های مجاز را جمع کند و تلاش انجمن مجموعه داری حفاظت و حمایت از مجموعه دارانی است که آثار ۳۰۰سال اخیر را جمع آوری می­کنند. وی، ضمن معرفی و تقدیر مجموعه داران خصوصی­ ای که از دیگر استان­ها آمده بودند، گفت: تلاش انجمن مجموعه داران این است که از مجموعه داران خصوصی حمایت کرده و تلاش نماید، قوانین ثبت موز­ه­ های خصوصی را برای ایشان تسهیل نماید تا پس از فقدان این عزیزان، این مجموعه ها از بین نرود. وی تاکید کرد: مجموعه­ داران حافظان آثار فرهنگی و هنری کشور هستند و تلاش ما تسهیل گردشگری هنری در ایران است که در سطح دنیا ۴۰۰میلیون نفر گردشگر دارد، تا موزه داران خصوصی ما نیز در این عرصه حمایت شوند. در ادامه، دکتر محمدرضا کارگر، مدیر کل موزه­ ها و اموال منقول فرهنگی، تاریخی سازمان میراث فرهنگی کشور گفت: ایرانی در طول تاریخ یاد گرفته چگونه با این اقلیم خود را سازگار نموده و زندگی کند و در طول تاریخ با تمام خشکسالی ها و بی آبی توانسته، سازه های آبی و یک تمدن مبتنی بر اقلیم خشک برای ما به یادگار بگذارد ، این تمدن باید برای توسعه کشور بکارگرفته شود. کارگر ضمن اشاره به غنای موسیقی و هنر گیلانی­ ها تاکید کرد: روحیه مسالمت ­آمیز گیلانیان با دیگر اقلیت های دینی و دگر اندیشان ستودنی است و گیلان وارث به­ حق این فرهنگ است. مدیر کل موزه ها و اموال منقول فرهنگی تاریخی سازمان میراث فرهنگی تصریح کرد: موزه ها کمک کردند که انسان ماهیت خود را به درستی بشناسد. امروز هر اثری برای جاودانه شدن نیاز به موزه دارد و امروز ادیان نیز برای جاودانگی خود نیاز به موزه ها دارند. وی در خصوص اهمیت موزه ها افزود: آثاری که نشان از گذشته­ ها دارد، کمک می­کند، جامعه حافظه­ ی تاریخی گذشته خود را بازیابد و اگر ایران بتواند این نقش تاریخی و تمدنی خود و ارتباطش را با دیگر تمدن ها بشناسد، می­تواند به توسعه­ ی همه جانبه­ ی خود کمک کند. موزه ها به ما کمک می­کند دچار آلزایمر فرهنگی نشویم. موزه­ ها امروز رسالت دارند بر اساس اشیاء به یک بازسازی فرهنگی برسند، تا ما به شناخت درستی از وضعیت فرهنگی و اجتماعی جامعه دست یابیم. وظیفه­ ی سازمان میراث فرهنگی این است که به تمام تکنولوژی امروز مجهز شده و بازآفرینی فرهنگی ایجاد نماید. کارگر تصریح کرد: امروز بیش از  ۶۰۰موزه فعال در کشور داریم و هر هفته یک موزه افتتاح می­شود. در ژاپن برای هر ۲۰۰هزار نفر یک موزه دارند و این در حالیست که ظرفیت های باستانی ایران بیش از این­هاست. وی همچنین به شاخصه­ های سواد فرهنگی از دید یونسکو اشاره نمود و ادامه داد: سواد فرهنگی می تواند هویت فرهنگی را در این هجوم فرهنگی و موج دهکده­ ی جهانی نجات داده و موجب پایداری فرهنگ­ ها شود و جوامعی که بتوانند فرهنگ خود را در این موج حفظ کنند ، پایدار و بارور می­شوند. کارگر تاکید کرد: سواد فرهنگی، سوادی است که کمک می­کند گذشته­ ی خود را بشناسیم و شناخت خود را برای استمرار یک فرهنگ و تمدن افزایش دهیم. بنابراین، هر زمان که جامعه ما دچار مشکلات سیاسی و اجتماعی شد، افراد تلاش کردند به جای دولت، موجبات استمرار یک فرهنگ را فراهم نمایند و امروز مجموعه داران بدون کمک دولت در حال ایفای چنین رسالتی هستند، ولو اینکه دیگران نسبت به آنها بی توجه باشند. وی تاکید کرد: جامعه ای که درد تاریخی دارد، برای مداوا، به تمام این اشیای تاریخی نیاز دارد و امروز مجموعه داران خصوصی که از دولت حقوق نمی­گیرند، قابل تقدیر و ستایش هستند. کارگر در پاسخ به سوالات حاضران نیز گفت: ما ۲۴ساعته مجوز موزه برای مجموعه داران صادر می­کنیم و تلاش ما به­ سمت شناسایی و رفع موانع حقوقی برای مجموعه داران است. مثلا اگر  اثری سرقت شود، سازمان میراث فرهنگی طبق این مجوز می تواند در حفظ و برگرداندن اشیا به مالک کمک کند و یا اگر بخواهند اشیا را به خارج از کشور ببرند، سازمان شرایط را تسهیل می کند. هر مجموعه داری بخواهد موزه احداث کند، سازمان شرایط قانونی و مجوزهای لازم را صادر می­ نماید. وی افزود: تقاضاهای زیادی برای واگذاری بناهای دولتی به موزه داران خصوصی داریم و عملاَ امکان توزیع عادلانه وجود ندارد و اگر هم قانون اجازه دهد، متاسفانه شاهد رانت و رشوه در این واگذاری­ ها خواهیم بود. اگر مجموعه داران به سمت موزه بیایند و ساختمانی و یا ملکی را در اختیار داشته باشند، سازمان از هر کمک قانونی که بتواند، دریغ نمی­کند. کارگر گفت: میراث فرهنگی موظف است تجهیز ساختمان را رایگان انجام دهد، و صاحب موزه از عوارض شهرداری و مالیات معاف است و اگر بتوانیم بر اقتصاد و فرهنگ متمرکز شویم، موزه ها هم می توانند برای خود درآمدزایی نمایند. از دیگر برنامه‌های این نشست می توان به پخش کلیپی پیرامون موز‌ه اشاره کرد. این برنامه با تقدیر و قدردانی از مجموعه داران به پاس فعالیت هایشان و اهدای هدایایی به ایشان خاتمه یافت. گفتنی ست در حاشیه برگزاری این نشست  نمایشگاهی از موزه عشایر سوباتان تالش، و نمایشگاهی از اسناد و اشیاء تاریخی مجموعه دارن بخش خصوصی، در پژوهشکده برگزار شد.